nr. 28: 2022
Korleis ser terrortrugsmålet ut ved overgangen til 2022?
 |
COLIN P. CLARKE I THE SOUFAN GROUP skriv i ein nyleg artikkel at terrortrugsmålet idag er meir samansett enn på lenge. I tillegg til trugsmål frå høgreekstreme og frå jihadistar gjer også ekstremisme motivert av andre idéar seg gjeldande; Clarke peiker på det han omtaler som “teknofobi”, på valdeleg anarkisme og på kvinnehat, ikkje minst knytt til såkalla incel-ideologi.
I tillegg syner han til “salatskålideologiar”, som kombinerer ulike politiske tradisjonar, også ideologiar som kan synast å stå i motstrid til kvarandre. Eit døme på dette kan vera korleis nynazistar nyttar seg av jihadistisk symbolikk.
COVID-19 ER EIN DEL AV BILETET. Berre for nokre dagar sidan gav FN sin kontraterrorismekomité ut ein kort rapport som diskuterer korleis pandemien har påverka terrorisme, kontraterrorisme og (arbeidet mot) valdeleg ekstremisme. Rapporten peiker på den eine sida på at verknaden har vore avgrensa i konfliktsoner prega av terrorisme, og at reiserestriksjonar og karantenetiltak faktisk – og ikkje særleg overraskande – har gjort det vanskelegare for terrorgrupper å planleggja og gjennomføra terroråtak.
På den andre sida: terroristar og valdelege ekstremistar har søkt å utnytta situasjonen, mellom anna gjennom å satsa meir på å spreia propaganda, på rekuttering og på å fremma radikalisering online.
Clarke peiker på to urovekkjande tendensar i så måte. Den fyrste: valdelege opptøyer i samband med demonstrasjonar mot smitteverntiltak, noko me fekk eit nytt døme på i München heilt nyleg. Den andre: korleis ekstreme anti-vaxxers har funne saman med ytre høgre, til dømes i Italia. Dette siste finn ein døme på også i Noreg. Sjølv om demonstrasjonar mot smittevern har fått eit langt mindre omfattande omfang her, har dei også inkludert aktivistar som elles er kjende frå den anti-muslimske gruppa SIAN, og medlemer av mikropartiet Alliansen. Som Filter Nyheter rapporterte om så tidleg som hausten 2020 har også aktivistar knytt til nynazistgruppa Den Nordiske Motstandsbevegelse dukka opp i samband med demonstrasjonar mot smittevernreglar.
Dei fortalde også:
Demonstrasjonen fikk omfattende dekning i den høyreradikale bloggsfæren. Anneli Virtanen, som tidligere har vært tilknyttet Den nordiske motstandsbevegelsen i Sverige, strømmet direkte til følgere av «Alternativ Media». Fra DNM i Norge sto den profilerte nynazisten Richard Eide på første rad.
Han kom sammen med tre andre DNM-tilknyttede aktivister. […] Én av DNM-aktivistene sendte direkte fra markeringen på Facebook. «I dag er det veldig, veldig viktig, folkens, at dere kommer dere ut i gatene og demonstrerer mot dette lockdown-opplegget til Erna Solberg og co. Det er ekstremt viktig, for nå er vi i en fase så det bare er spørsmål om tid før det blir en krig mellom oss som mennesker og mot politiet og staten», sa vedkommende i en video før det startet.
I DENNE SAMANHANG gjer også ein meir uklår variant av ytterleggåande ideologi seg gjeldande: det til dømes PST kallar “antistatlige strømninger”. Dette er enkeltpersonar og grupper som er betydeleg påverka av konspirasjonsteoriar, som gjerne avfeier statsmakta som illegitim, og som måler opp politiske leiarar – også i Noreg – som deltakarar i mørke komplott.
I Tyskland aksjonerte tysk politi nyleg mot det som vert omtalt som “radikaliserte vaksinemotstandarar” som via meldingsappen Telegram hadde snakka om å ta livet av CDU-politikaren Michael Kretschmer, ministerpresident i Sachsen. TV-kanalen ZDF rapporterte tidlegare i desember frå innsida i Telegram-gruppa Dresden Offlinevernetzung. Det handlar om eit miljø som avviser vaksiner mot COVID-19 og smitteverntiltak, men viktigare er det at det handlar om eit miljø som også inntar fiendtlege standpunkt ovanfor staten og det demokratiske systemet:
For dei er Tyskland eit diktatur, korona berre ein influensa eller alternativt noko jødar og […] løgnpressa har funne på. Jo lenger me høyrer etter, jo klårare blir det, at ei hard kjerne i gruppa i høg grad er tilbøyeleg til å bruka vald.
Det synest ikkje usannsynleg at me vil sjå meir valdsbruk frå miljø motivert av tilsvarande idéar. Sjølv om det nok fyrst og fremst vil kunna gjera seg gjeldande i samband med demonstrasjonar, kan terroråtak – særleg retta mot myndigheitspersonar – ikkje utelukkast.
Eit interessant spørsmål er kva effekt konspirasjonsteoretiske miljø prega av COVID-19 vil ha i tida etter pandemien.
STORPOLITIKK KAN OGSÅ PÅVERKA TRUGSMÅLSBILETET. Om me vender attende til Clarke peiker han på at konfliktnivået mellom Ukraina og Russland er aukande; det er ei konflikt utanlandske høgreekstremistar har søkt seg til før, slik Aftenposten nyleg fortalde om i ein større artikkel.
Forfattaren John Færseth fortel også dette i boka Fyrtårnet i øst, som kom ut på Humanist forlag tidlegare i år. Der intervjuer han mellom andre den ukrainskfødde forskaren Anton Shekhovtsov, som seier:
Jeg tror ikke treningen i seg selv er spesielt farlig i den forstand at den radikaliserer deltakerne, siden de fleste av dem allerede var ferdigradikalisert da de dro.
Samtidig får de noe som de ikke kan få hjemme, nemlig paramilitær trening. De kan lese på internett om hvordan de for eksempel kan lage bomber på badet hjemme, men her får de faktisk øvd seg i praksis, samtidig som de får direkte opplæring fra folk som har militær erfaring og krigserfaring fra Donbass. Dette er farlig.
Ei eventuell eskalering av konflikta kan medføra at det austlege Ukraina på ny trekkjer til seg høgreekstreme som framandkrigarar.
EIT MEIR OMTALT PROBLEM knytt til framandkrigarar handlar om dei som – motivert av jihadistisk ideologi – har delteke i krigføring i Irak og Syria. Clarke peiker på at framandkrigarar som sit internert eller fengsla i Syria utgjer eitt vedvarande trugsmål, og peiker mellom anna på korleis kurdiske styrker i november hindra eit forsøk på å frigjera fangar i Deir Ez-Zor.
IS er likevel sterkt sveikka, og har skifta fokus til andre konfliktområde for å halda seg relevante. Clarke ventar seg at IS-underbruk i det sentrale Afrika og i Afghanistan vil vera blant dei farlegaste i året som kjem. Han viser også til jihadistiske grupper som er aktive i Mosambik (sjå også Oppdateringar #11) og i Sahel, samt til at somaliske al-Shabaab på ny gjer seg gjeldande i aukande grad. Tidlegare i desember inntok al-Shabaab ein strategisk by sentralt i landet, Matabaan, noko som gjev grunn til uro, sjølv om dei raskt trekte seg attende. Eit sterkare al-Shabaab er eit regionalt trugsmål, men – meiner Clarke – kan også gjera seg gjeldande internasjonalt.
TALIBAN SI MAKTOVERTAKING i Afghanistan kan også ha konsekvensar. Ifølgje overslag frå FN er det mellom 8.000 og 10.000 framandkrigarar i landet, og ei rekkje ulike grupper med forskjellige variantar av jihadistisk ideologi. Sjølv om Taliban er under betydeleg internasjonalt press for å slå ned på desse, er det i høgste grad uklårt i kva grad dei vil og kan slå dei ned. Det kan også utløysa ein ny borgarkrig i det herja sentralasiatiske landet. Samstundes kan eit Taliban-dominert Afghanistan fungera som ei trygg hamn for ekstremistar, og maktovertakinga deira har allereie tent som inspirasjon for jihadistiske grupper andre stader i verda.
DET ER OGSÅ VERDT Å MERKA SEG at ein mann som tidlegare har spela ei viktig roller i oppbygginga av pro-jihadistiske grupper i Vesten, og dermed i rekrutteringa av framandkrigarar, igjen er meir aktiv.
Det handlar om Anjem Choudary, som påverka ei lang rekkje grupper i ulike europeiske land, inklusive norske Profetens Ummah. Choudary – som har sona ei fengselsstraff for å ha bidrege til IS-rekruttering – er no ein fri mann og heller ikkje underlagt dei strenge vilkåra han ei tid var. Etter å ha blitt kasta ut frå Twitter nyttar han no ein Telegram-kanal, mellom anna for å støtta fengsla salafijihadistar, som omtalt hjå mellom andre The Independent.
DET NEDERLANDSKE TILSVARET TIL PST, AIVD, sender kvart år ei oppsummering av sin årsplan til Tweede Kamer, det nederlandske underhuset. Der peiker dei også på kva tryggleiksutfordringar dei meiner vil gjera seg gjeldande i 2022, og det kan vera passande å avslutta denne gjennomgangen med deira åtvaringar.
AIVD konkluderer med at trugsmålet frå jihadisme ikkje er i særleg endring, men framleis i høgste grad tilstades, både frå Al Qaida, frå IS og frå lokale nettverk og individ. Når det gjeld høgreekstremisme, meiner dei å sjå auka valdsbruk, ikkje minst frå den såkalla akselerasjonismen (sjå Oppdateringar #27), som “forherliger og rettferdiggjer terroristisk vald for å framskunda utskiftinga av det rådande politiske systemet med ein kvit etnostat”.
Det vil overraska om ikkje PST kjem med liknande vurderingar når dei publisere si nasjonale trugsmålsvurdering for 2022.
Kva er dette?
“Oppdateringar om det ekstreme” er eit nyhetsbrev om ekstremisme og konspirasjonteoriar laga av Øyvind Strømmen.
Nyhetsbrevet vert laga på fritida, og vil difor koma ut sporadisk. Det er gratis å abonnera, og alle abonnentar får tilgang på dei same nyhetsbreva. Dersom du har høve til og ynskjer å bidra med nokre kroner kan du velja eit betalt abonnement.
Klikk her for å abonnera:
Har du tips eller forslag til ting det burde skrivast om, eller til artiklar, podcastar eller anna som fortener ein plass på lista over eksternt stoff? I så fall, ta gjerne kontakt. Det kan du gjera via kontaktskjemaet på oyvindstrommen.no.
Andre om ekstremisme og konspirasjonsteoriar:
“En mystisk mand i København antændte tidens største konspirationsteori. Dybt i kaninhullet fandt jeg ham.”. Slik startar ein lang artikkel i danske Zetland, ein artikkel som fortel ei ganske spinnvill historie.
Cynthia Miller-Idriss og Brian Hughes skriv for Lawfareblog om “blurry ideologies and strange coalitions”. Sjølv om utgangspunktet er amerikansk, er dette ein artikkel som også har relevans i Europa. Sjå også Oppdateringar #23.
CTC Sentinel har publisert ein omfattande artikkel om nettforumet Iron March og akselerasjonisme. Sjå også Oppdateringar #27.
CTC Sentinel har også ein artikkel om Oath Keepers og deira rolle i storminga av Capitol. Sjå også Oppdateringar #4.
I Arizona Republic skriv Richard Ruelas og Rob O´Dell om William Cooper, forfattaren bak den konspirasjonsteoretiske “klassikaren” Behold a Pale Horse, og korleis denne idag påverker QAnon-rørsla.
AP News fortel om Joseph Moore, som i nesten ti år infiltrerte Ku Klux Klan.
På theringer.com finn du ein interessant artikkel om korleis “den raude pillen” i The Matrix har vorte eit symbol i ulike nettmiljø.
Den franskspråklege utgåva av VICE fortel om ein “tempelriddarorden” knytt til ytre høgre.
Der Spiegel fortel om mordplanar mot politikaren Michael Kretschmer frå ekstreme vaksinemotstandarar (krev abonnement).
Torsten Fagerholm i Hufvudstadsbladet skriv i ei analyse om den pågåande terrorsaka i Finland, samt om svensk økofascisme (krev abonnement).