nr. 23: Fringe fluidity

I ein nyleg artikkel skriv ekstremismeforskarane Meili Criezis og Brian Hughes om det dei og andre kallar fringe fluidity. Det er verdt å bora djupare i.

Sep 04, 2021

Kva er fringe fluidity? Tidlegare har omgrepet dukka opp i samband med radikaliseringsprosessar der enkeltpersonar har gått frå å vera tilhengar av ein ekstrem ideologi til å vera tilhengar av ein annan. Seinare har uttrykket også vorte nytta om situasjonar der idéar flyt mellom ulike ekstreme miljø.

Criezis og Hughes peiker på fleire som i det siste har teke for seg det fenomenet:

Ben Makuch og Mack Lamoureux i VICE News har skrive om korleis nynazistiske grupper som Feuerkrieg Division og Atomwaffen Division har latt seg inspirera av jihadistisk propaganda. Den norske journalisten Lasse Josephsen har elles skrive om noko av det same i ein artikkel for Fri Tanke.
Ben Makuch har også skrive om korleis ytre høgre-aktivistar har hylla Taliban etter at denne yttarleggåande islamistiske gruppa tok over makta i Afghanistan. Han gjev døme på korleis den hyllesten gjerne er motivert av antisemittiske førestillingar.
På Twitter har Moustafa Ayad og Emmi Kuhn vist korleis tilhengarar av salafijihadistisk ideologi har teke i bruk mem-formatet på ein måte som kanskje har vorte meir knytt til høgreekstreme miljø som alt-right. Ayad har også skrive om ei samanflyting av det han omtaler som alt-right- og akh-right-idear, der det siste er alt-right-inspirerte islamistar, i ein artikkel i The Daily Beast.
Criezis sjølv har skrive om korleis kvit makt-tilhengarar har delt IS-videoar, teke i bruk salafijihadistisk terminologi, osv.

Dei to understrekar at slik samhandling på tvers av ideologiske spektra ikkje er noko nytt fenomen, men knyter samstundes trenden saman med det den japanske filosofen Hiroki Azuma har kalla “databaseforbruk”, ein nettkultur som er prega av fragmentering og rekontekstualisering.

Eit døme? Her er ei teikning posta av det som framstår som ein talibantilhengar, med motstand mot global kapitalisme og mot LHBT-rørsla, kombinert med ein Taliban-krigar som frosken Pepe (ein frosk du kan lesa meir om i ein artikkel underteikna skreiv for Fri Tanke i 2017).

Dette er eit døme på at det er naudsynt å skjøna moderne nettkultur for å forstå nettbasert ekstremisme. I diskusjonar om Taliban er dette sjølvsagt berre ein liten flik av eit mykje, større bilete, og langt viktigare å diskutera nasjonale og regionale tilhøve. I samband med diskusjonar om nettradikalisering kan “fringe fluidity” likevel i høgste grad vera relevant.

Samstundes er det viktig å hugsa på, som Criezis og Hughes understrekar, at radikalisering er ein sosial prosess, også online. Dei skriv:

Det er difor ikkje den felles eksponeringa for [slikt] innhald som representerer det største trugsmålet her (sjølv om dette heller ikkje bør avvisast). Snarare er det dei sosiale prosessane [som oppstår] når desse distinkte, ekstremistiske tendensane deler sosiale rom og deltek i felles sosiale aktivitetar.

Som ekstremismeforskaren Cynthia Miller-Idriss skriv i ein nyleg artikkel har ytre høgre i ei årrekkje rekruttert med utgangspunkt i antimuslimske idéar.

Det gjer at høgreekstreme og ekstreme islamistar er uventa allierte, sjølv om dei i blant speler kvarandre sterkare gjennom såkalla kumulativ ekstremisme. Altså: Ytre høgre nyttar den ekstreme islamismen som skremmebilete i sin propaganda, og ugjerningsmenn grunngjev jamvel ugjerningane sine med tidlegare terroråtak, som når den antimuslimske terroristen Brenton Tarrant hevda at hans doble terroråtak i Christchurch i 2019 var hemn for eit terroråtak i Stockholm i 2017. Islamistar nyttar antimuslimske idéar som skremmebilete i sin propaganda, og grunngjev også sine ugjerningar som hemnåtak.

Samarbeid er sjeldent, understrekar ho, men ho meiner også at det finst uroande tendensar til at ulike ekstreme grupper finn saman online, mellom anna i felles jødehat. Kanskje er dette berre overfladiske alliansar, skriv ho, men “like fullt er det urovekkjande”:

Dersom me har lært ein ting frå dei siste åra med ekstremistisk mobilisering, er det at merkelege koalisjonar er moglege på måtar sm aukar risikoen for [både] spontan og planlagt valdsbruk.

Det er nok liten grunn til å tru at samanflyting av så ulike miljø som det her er snakk om kjem til å verta ein dominerande del av trusselbiletet frametter. Likevel er det verdt å peika på to moment som kan koma til å spela ei rolle.

For det fyrste: som Miller-Idriss også påpeiker legg nettbasert radikalisering til rette for ein slags klipp-og-lim-ekstremisme, der enkeltpersonar hentar idéar frå ulike ekstreme ideologiar. I 2019 såg me fleire terroråtak kopla saman i eit slags terrorkjedebrev, der dei enkeltståande ugjerningsmennene synte til tidlegare åtak som inspirasjonskjelde, og til ideologiske samansurium prega av både ekstrem internettkultur og ulike former for høgreekstrem ideologi. Ein skal ikkje sjå vekk frå at slik klipp-og-lim-ekstremisme også kan ta inn heilt andre element, om det no er frå til dømes incel-idéar eller jihadisme.

For det andre: Delar av den moderne, nettbaserte høgreekstremismen forfektar såkalla akselerasjonisme, ein idé om at ein skal påskunda ein samfunnskollaps dei ser på som uungåeleg, og dermed også det nye styret dei meiner vil koma etter denne kollapsen. Ekstrem valdsbruk vert slik gjeve ein slags eigenverdi, noko som gjer at samarbeid med heilt andre former for ekstreme grupper også kan ha ein forstyrra logikk ved seg.

Det gjer at fringe fluidity som fenomen ikkje bør oversjåast. Det som skjer på nett, skjer sjeldan berre der.

Tips til eksternt stoff om ekstremisme og konspirasjonsteoriar:

Silje J. Eggestad i Filter Nyheter har intervjua fleire forskarar om IS i Afghanistan (ofte omtalt som ISIS-K eller IS-K), og om kva rolle dei kan koma til å spela frametter.
Amira Jadoon og Andrew Mines skriv om ISIS-K i The Conversation.
Al Qa´ida ser på Taliban sin siger i Afghanistan som inspirerande, og bruker han i propaganda, fortel Economic Times / India Times.
VOANews fortel om korleis Taliban kan påverka islamistiske rørsler i det søraustlege Asia.
John Færseth skriv om den tyske ytre høgre-aktivisten Manuel Ochsenreiter, som nyleg døydde i Moskva: “Den tyske høyreekstremisten Manuel Ochsenreiter døde forrige onsdag av et hjerteinfarkt i Moskva, 45 år gammel. Ochsenreiter var på rømmen fra tyske og polske påtalemyndigheter for sin antatte rolle i et terrorangrep i Vest-Ukraina. Han hadde også medvirket i russisk propaganda, inkludert angrep på Norge.”
Øyvind Strømmen, forfattar av dette nyhetsbrevet, har skrive om konspirasjonsteoriar for Dagbladet: “Kjeldekritikk og faktasjekkar er nyttige verktøy. Men i møtet med konspirasjonsteoriar trengs det kanskje ei betre vaksine.”

At lenkjer er inkludert her inneber ikkje med naudsyn semje med analyser som er lagt fram i dei.

Kva er dette?

Oppdateringar om det ekstreme er eit nyhendebrev om ekstremisme og konspirasjonteoriar laga av Øyvind Strømmen, som nyleg også har gjeve ut boka Giftpillen: konspirasjonsteorier og deres ødeleggende kraft. Den kan du lesa meir om på forlaget Res Publica sine nettsider eller på oyvindstrommen.no, der du også kan tinga ei signert utgåve av boka.

Eit utdrag frå boka kan lesast på nettsidene til Agenda Magasin. Underteikna er også intervjua i ein podcastepisode om boka publisert same stad.

Dette nyhetsbrevet vert laga på fritida, og vil difor koma ut sporadisk. Det er gratis å abonnera, og alle abonnentar får tilgang på dei same nyhendebreva. Dersom du har høve til og ynskjer å bidra med nokre kroner kan du velja eit betalt abonnement.

Klikk her for å abonnera: