nr. 14: Ny rapport frå Expo
Nynazistgrupperinga Nordiska motståndsrörelsen er sveikka. Det kan også ha konsekvensar i Noreg.
 |
Årleg gjev den svenske, antirasistiske stiftinga Expo ut ein rapport om det dei kallar “den svenska rasideologiske miljöns aktiviteter”.
Årets rapport fortel at aktiviteten i miljøet har gått ned, for andre år på rad. Det heng saman med at den største nynazistiske grupperinga i Sverige, den såkalla Nordiska motståndsrörelsen (NMR), ikkje lenger klarer å halda oppe same aktivitetsnivå og synligheit som tidlegare.
Sverige har i mange år hatt eit større nynazistisk miljø enn Noreg, og utviklinga innan den svenske nynazismen har ofte konsekvensar for kva som hender i tilsvarande miljø i Noreg. Eit døme på dette er korleis det norske underbruket av NMR – her kjend som Den Nordiske Motstandsbevegelse – dei siste åra har vore det mest aktive nynazistmiljøet her til lands, ofte understøtta av tilreisande svenskar i samband med demontrasjonar og markeringar av ulikt slag. Då nynazistane marsjerte i Kristiansand i 2017 var til dømes fleirtalet av deltakarane svenskar.
Eit anna døme: Då NMR i august 2019 vart splitta, fulgte også nokre nordmenn med inn i den nye organisasjonen Nordisk Styrka.
Nettopp den nemnde splittinga kan for øvrig vera ei bakanforliggande på at NMR har lågare aktivitetsnivå no. Sjølv om Nordisk Styrka berre i avgrensa grad har vore synlege, førte splittinga til at NMR mista fleire aktivistar med lang fartstid, og fleire leiarfigurar. Idag ser det dessutan ut for at NMR både har vanskar med nyrekruttering og med å halda på yngre medlemer.
Dessutan er organisasjonen stadig prega av ein fiasko: deltakinga i riksdagsvalet i 2018.
På toppen av dette har dei fått hardare konkurranse i den svenske ytre høgre-landskapen. Den kjem mellom anna frå “interesseorganisasjonen” Det fria Sverige, som tilbyr ein sosial fellesskap, samt frå det vesle partiet Alternativ för Sverige (AfS). Dette vart opphavleg starta av radikale eksmedlemer av dei høgrepopulistiske Sverigedemokraterna, men har i betydeleg grad band til både kvit makt-miljø og det såkalla identitære miljøet.
I rapporten vert det også peikt på at koronapandemien har vore vanskeleg å handtera for det raseideologiske miljøet i Sverige, som til å byrja var “uppenbart vilse och hade svårt att hitta en gemensam linje”:
vissa tyckes välkomna krisen, andre satta fokus på att hårdare åtgärder skulle vidtas, medan en del föll tillbaka på antisemitiske konspirationsteorier och pekade ut pandemin och krisen som medieskapelse framkallad av ”dolda krafter”.
Det vert peikt på at NMR-kanalar tidleg såg pandemien som eit “naturens varningsskott”, men samstundes som ei velkomen krise, fordi den kunne påskunda polarisering og dermed den etterlengta “slutgiltiga striden”. Samstundes - og noko paradoksalt - kunna NMR-media tona ned trugsmålet frå koronaviruset og snakka om hysteri skapt av “ljugande PK-median”.
Men etterkvart har NMR-medlemer vorte ein del av demonstrasjonane mot smitteverntiltak i Sverige. Sist i april fortalde Expo:
Den 6 mars i Stockholm arrangerades den icketillståndsgivna demonstrationen Tusenmannamarschen med samling på Medborgarplatsen. […]
På sociala medier och i så kallade alternativmedier hade det gjorts reklam för marschen. De själva uppskattade att runt 2000 personer skulle ansluta under parollen ”För frihet och sanning”. Mobiliseringen skedde framförallt i nyandliga kretsar men väckte också intresse inom svensk extremhöger. På plats på Medborgarplatsen syntes både lokala och ditresta personer med kopplingar till bland annat Nordiska motståndsrörelsen, Det fria Sverige och Alternativ för Sverige.
Ein nyleg rapport frå Myndigheten för samhällsskydd och beredskap peiker på si side på at “[s]pridningen av konspirationsteorierna mot covid-19 kan leda till en ny våg av radikalisering till våldsbejakande extremism i ett brett segment tvärs över det politiska spektrumet”. I førre utgåve av dette nyhetsbrevet vart det synt til korleis tysk ytre høgre freistar å henta ut ein gevinst frå koronaprotestar. Dei er sjølvsagt ikkje åleine om det.
Djevelen ligg dessutan i detaljane. Medan Expo-rapporten fortel om eit sveikka NMR, er ein av grunnane til dette at dei mister yngre aktivistar til “friståande grupperingar med unga”:
Under sommarmånaderna kom nya avhopp. Det handlade om personer födda kring millennieskiftet som blivit aktiva i NMR under de två senaste åren. Avhoppen handlade inte om att personerna ändrat ideologisk ståndpunkt utan byggde på en kritik mot NMR:s aktivistkader vars karaktär och fysiska form underkändes av de unga aktivisterna. Organisationen kritiserades också för att inte vara tillräckligt militant. Kritiken gällde inte bara NMR utan även Det fria Sverige och kan ses som yngre uppstickares kritik mot ett etablissemang inom extremhögern, format och lett av tidigare generationer.
Ha i mente at Nordiska Motståndsrörelsen ikkje berre omfamnar nasjonalsosialistisk ideologi, men også har uttrykt støtte til medlemer av den høgreekstreme, amerikanske terrorgruppa The Order (som i dømet under, henta frå ein artikkel publisert på ein av nettsidene deira i 2015). Då er det ikkje med naudsyn særleg oppløftande at unge medlemer av organisasjonen søkjer seg til nye, og meir militante, nettverk.
Det norske nynazistmiljøet er monaleg mindre enn det svenske, og har i utgangspunktet gjort lite ut av seg i 2020 og så langt i 2021. Rett nok har dei hengt opp nokre banner, nokre klistremerke og nokre holocaustbenektande plakatar; og i samband med den jødiske høgtida jom kippur aksjonerte dei fleire stader, mellom anna utanfor synagoga i Oslo.
Den Nordiske Motstandsbevegelsen fekk også ein del merksemd i norsk presse i samband med terrorrettssaka mot Philip Manshaus, sidan Manshaus hadde freista å bli medlem av organisasjonen ikkje lenge før han drap si eiga syster og også gjekk til åtak på ein moské i Bærum, motivert av høgreekstrem ideologi.
Men aktivitetsnivået i det norske underbruket av NMR har vore relativt låg, og mykje tyder på at splittinga også har gått ut over dei.
På den andre sida: Det er ikkje kjend at det i Noreg har dukka opp tilsvarande nye grupper som i Sverige.
Det kan derimot sjå ut til at ulike “alternative” miljø på den utanomparlamentariske høgresida i større grad har funne saman sidan i fjor i haust, og det i samband med demonstrasjonar mot smitteverntiltak; markeringar som elles har samla ein eklektisk miks av menneske og idéar. Dette gjeld både personar inspirert av såkalla frimannsideologi (noko tilsvarande dei amerikanske sovereign citizens), representantar for ulike smårørsler med meir eller mindre konspirasjonsteoretisk preg, menneske frå antimuslimske miljø, medlemmer av DNM, og dessutan mikropartiet Alliansen.
Noko av dette var omtalt i ein omfattande artikkel publisert av Filter Nyheter nyleg. Der heiter det mellom anna:
Alliansen-leder [Hans Jørgen] Lysglimt Johansen ankommer markeringen i Oslo sentrum [20. mars] sammen med fem voksne personer som har tilknytning til Den nordiske motstandsbevegelsen (DNM), en voldsfremmende nazistisk organisasjon som hyller Adolf Hitler og knytter sin revolusjonære ideologi til tekster om geriljakrig og terrorisme.
Filter Nyheter fortel også at ein av dei vaksne ekstremistane i følgjet til Lysglimt Johansen vart tiltalt for våpenlovbrot, etter å ha blitt teke med kniv i nærleiken av synagoga i Oslo. Fleire av dei andre skal ifølgje publikasjonen vera i PST sitt søkjelys etter å ha delteke i nazimarsjar i Sverige. Igjen syner det seg: Den som ynskjer å følgja med på norsk høgreekstremisme, kan med fordel også følgja med på den svenske.
Kva er dette?
“Oppdateringar om det ekstreme” er eit nyhetsbrev om ekstremisme og konspirasjonteoriar laga av Øyvind Strømmen.
Nyhetsbrevet vert laga på fritida, og vil difor koma ut sporadisk. Det er gratis å abonnera, og alle abonnentar får tilgang på dei same nyhetsbreva. Dersom du har høve til og ynskjer å bidra med nokre kroner kan du velja eit betalt abonnement.
Klikk her for å abonnera:
Har du tips eller forslag til ting det burde skrivast om, eller til artiklar, podcastar eller anna som fortener ein plass på lista over eksternt stoff? I så fall, ta gjerne kontakt. Det kan du gjera via kontaktskjemaet på oyvindstrommen.no.
Tips til eksternt stoff om ekstremisme og konspirasjonsteoriar:
I Aftenposten sin Forklart-podcast vert Filter Nyheter redaktør intervjua intervjua om deira journalistikk rundt Alliansen.
Expo skriv også laurdag 15. mai om ein demonstrasjon mot smitteverntiltak i Stockholm. Også i Oslo vart det gjennomført nok ein demonstrasjon, i tillegg vert det forsøkt mobilisert til ei markering på 17. mai.
“Biden Has a Plan to Stop Extremist Militias. Will It Work?”, spør VICE Magazine.
“QAnon resembles the games I design. But for believers, there is no winning”, skriv speldesignaren Reed Berkowitz i Washington Post.
VG-journalistane Ingeborg Huse Amundsen, Askild Matre Aasarød og Emilie Hald Torp har laga podcast om Johanne Zhangjia Ihle-Hansen og Philip Manshaus som vaks opp saman, som søsken. Korleis kunne Manshaus enda opp med å drepa søstera?
Europarlamentarikaren Ioannis Lagos, medlem av det greske ytre høgre-partiet Gyllent Dagry (Khrysi Avgi), er utlevert til Hellas frå Belgia, etter at immuniteten hans vart oppheva. Les meir på greekreporter.com.
““Vaccine passports” and talk of mandatory vaccinations have been boogeymen for health conspiracy theorists for decades. But they helped get us here”, skriv Anna Merlan i VICE Magazine.
Ultranasjonalistiske parti i Bulgaria vurderer eit valsamarbeid. Les meir i Novinite.
Irish Times fortel: The United Nations Security Council is under pressure to refer allegations of genocide by Islamic State militants against the beleaguered Yazidi community in northern Iraq to the International Criminal Court, following a major new report by UN investigators.
“An ISIS torturer was complicit in genocide. The U.S. is making it hard to bring her to justice”, skriv Amal Clooney og Zainab Ahmad i Washington Post.