nr. 10, 2022: Det høgreekstreme trugsmålet
I førre veke starta rettssaken mot ein svensk høgreekstremist. Det er ei sak som fortener merksemd også her til lands.
I november i fjor slo Säkerhetspolisen til mot bustaden til ein mann busett på bygda i nærleiken av småbyen Falköping. Der fann dei mellom anna delar og kjemikaliar til å laga bomber. I tillegg fann dei det som framstår som eit påbyrja manifest i ei tekstfil på mannens datamaskin. I dette heiter det mellom anna:
[…] kids are not holy and the death of them doesn’t invalidate the heroic sacrifises of men like Timothy McVeigh, Anders brevik or anyone else for that matter.
The system wants us to hate all revoltunary men and thrives on made up ideas like this.
Skrivefeila er frå tekstfila, som også refererer til boka Siege, ei samling tekstar skrive av den amerikanske nynazistideologen James Mason. Denne boka vart også funne heime hjå mannen, i både fysisk og digital utgåve.
Blant dei andre bøkene mannen hadde liggande var to bøker skrive av den belgiske fascistleiaren, nazikollaboratøren og SS-mannen Léon Degrelle. Der var også ei bok om den amerikanske terrorgruppa The Order, aktiv attende på 1980-tallet, skrive av eit medlem av gruppa. Der var bøker som fornekter holocaust. Der var litteratur frå National Socialist Order, som er ei slags rebranding av den terroristisk nynazistorganisasjonen Atomwaffen Division. John Cameron Denton var ein leiande figur i denne organisasjonen, og har skrive boka The Movementarian Menace. Også den fann politiet i mannen si boksamling.
Der var dessutan Mike Ma sin sjølvutgjevne roman Harassment Architecture, som fortel om ein mann som ynskjer å framskunda samfunnskollaps. Ein stad i romanen heiter det:
If anything, why not funnel your nihilism into something absurd and productive. You don't care about this place? Wonderful. Take a rifle and empty one entire drum magazine into the windows of […]. Empty the magazine and don't look back unless everything in that hornet's nest is contaminated with lead.
Ei anna bok funne heime hjå mannen var Timothy Turtle si bok The Futurist State, ein ideologisk tekst som tek til orde for å brenna ned det noverande systemet, for å kunne skapa ein ny amerikansk nasjon i tråd med ein fascistisk visjon.
Utvalet av bøker kan synast viktig. Siege speler nemleg ei sentral rolle i ein valds- og terrorforherligande høgreekstrem internettkultur, som sverger til såkalla akselerasjonisme, ein idé om at ein komande samfunnskollaps er uungåeleg og at den må skundast på, mellom anna gjennom terroråtak. Fleire av dei andre bøkene forfeiktar tilsvarande tankegods.
I førre veke starta rettssaken mot mannen. Han er sikta for ei lang rekkje lovbrot. Mellom anna er han tiltalt for å ha førebudd såkalla «allmänfarlig ödeläggelse», knytt til det påtalemyndigheitene meiner er eit planlagt bombeåtak. Tiltala inkluderer likevel ikkje brot på svensk terrorlovverk, då påtalemyndigheitene ikkje har lukkast i å finna bevis for kva mål mannen skal ha vald seg ut.
Andre bevis kan det synast å vera mange av. I tillegg til bombeingrediensar fann politiet mengder av våpen og våpendelar, som dei meiner mannen til dels har laga med ein 3D-printer.
Slike våpen er eit aukande trugsmål, som mellom anna har vorte sett søkjelys på av Martin van der Meij i det europeiske politisamarbeidet Europol under ein nyleg konferanse.
Bevisa mot mannen inkluderer også ei rekkje andre funn på datamaskina hans. På ein nettstad der han hadde fleire brukarnamn refererte han fleire gongar til den norske terroristen og massedrapsmannen Anders Behring Breivik. Førundersøkingsprotokollen kommenterer kort at han verkar å sjå på Breivik som eit førebilete, og ein helt.
Ein stad forklarer eit brukarnamn som har vorte knytt til mannen han kvifor han vil laga bomber. Brukaren deler han ein propagandaplakat som verserer i akselerasjonistiske nettmiljø, og som også er å finna att i nemnde Turtle si bok. Brukaren skriv at det ikkje finst noko politisk løysing, og at det trengs valdelege løysingar.
Eitt anna brukarnamn knytt til mannen gjev uttrykk for at det trengs 100 som Anders Behring Breivik, som Oklahoma City-bombaren Timothy McVeigh eller som Christchurch-terroristen Brenton Tarrant. Teksten er sett saman med eit sitat frå den såkalla Unabomber, Theodore Kaczynski.
Ein annan stad skriv brukaren at det er ein god idé å drepa born, men at folk ikkje bør kasta vekk liva sine. Dersom dei skal gjera noko må det tyda noko. «Arbeidet du legg ned i å drepa tjue born kan til dømes nyttast til noko betre. Dersom du faktisk drap ein haug med ungar ville eg likevel hylla deg som ein helgen».
Igjen peiker dette mot den same mørke internettkulturen, mot såkalla Siege-kultur og mot akselerasjonisme.
Ei rettspsykiatrisk undersøking har sagt at den tiltalte mannen kan ha psykiske problem, og politiet har sagt at mannen levde i «en slags misär». Svenske påtalemyndigheiter ventar på ei grundigare vurdering før dei legg ned sin påstand.
På tysdag er det venta ei avgjersle, både om kor vidt det finst nok bevis mot mannen, og om han skal gjennomgå ei slik undersøking.
Forsvarsadvokat Thomas Ört har i retten sagt at klienten hans har «mått väldigt dåligt». Forsvaret har også meint at mykje av det mannen har skrive på nettet har vore overdrivingar gjort for å provosera. Det same har mannen sjølv forklart. Lokalavisa Falköpings Tidning, som er eitt av få media som har dekt rettssaka inngåande, refererer frå rettssalen:
Åklagaren gick även in på den ideologiska delen av bevisningen. Där frågade han 25-åringen rakt ut om han var en nationalsocialist.
– Nej det skulle jag inte säga.
Håller du med om att du har högerextremistiska åsikter?
– Nej det har jag aldrig någonsin haft.
Vad skulle du säga om din politiska hemvist och syn?
– En ganska nihilistisk syn, jag bryr mig inte så mycket om saker och ting.
[…] Intresset för Ted Kaczynski, Anders Breivik och andra attentatsmän menar han att det främst handlade om humor, memes och roliga videos.
– Det är svårt att inte se det roliga med en anarkistisk snubbe som bor i skogen och ville tillbaka till stenåldern, säger 25-åringen om Ted Kaczynski vars bombdåd ledde till tre döda och 23 skadade.
Rettssaka i Sverige fortener merksemd, også her til lands. Aller fyrst kan det vera verdt å leggja merke til at den tiltalte mannen tidlegare har vore medlem av nynazistorganisasjonen Nordiska Motståndsrörelsen (NMR), ein organisasjon som også har hatt aktivitet i Noreg. Dette er ein organisasjon som opent svermer for tidlegare tiders fascistleiarar.
Den tiltalte mannen er også tidlegare dømd i samband med ein valdsepisode i samband med ein NMR-demonstrasjon i Göteborg i 2017.
Vel så uroande er det kanskje at NMR også har sverma for alt den nemnde terrorgruppa The Order. Sjølv om NMR ikkje tek til orde for tilsvarande taktikk, vil det neppe vera til å undrast over dersom også andre medlemer av gruppa skulle gå inn i ein mørkare radikaliseringprosess enn den dei alt er del av. Som eg skreiv om i førre utgåve av Oppdateringar, vart tre medlemer av gruppa dømd for bombeåtak i Göteborg for nokre år sidan.
Svensk politi kan ha avverga ein ny episode i ein serie av terroråtak utført av einsame, høgreekstreme ugjerningsmenn, i det som framstår som noko av eit terrorkjedebrev. Den høgreekstreme terroristen som slo til i Christchurch i 2019, Brenton Tarrant, har inspirert fleire slike, inklusive norske Philip Manshaus sitt åtak mot ein moské i Bærum seinare same år.
Det nylegaste dømet er eit rasistisk motivert terroråtak mot ein daglegvarehandel i amerikanske Buffalo i midten av mai i år. Tarrant hevda sjølv å vera inspirert av terroren 22. juli 2011.
Ugjerningsmenna bak desse åtaka vert gjerne framstilt som «einsame ulvar». Som eg tidlegare har skrive om både i Stavanger Aftenblad og i dette nyhetsbrevet er det omgrepet problematisk. Desse ugjerningsmenna høyrer nemleg til i ein mørk, høgreekstrem tradisjon, ein tradisjon der omgrepet «den einsame ulven» faktisk også er ein namngjeven strategi, ein visjon for såkalla leiarlaus motstand.
Koplinga til «akselerasjonisme» dukkar opp fleire gongar. Manshaus refererte direkte til akselerasjonismen då han stod for retten.
PST peiker i si nyaste trugsmålsvurdering konkret på akselerasjonisme som eit høgreekstremt trugsmål mot Noreg. «Vi forventer fortsatt tilfeller der høyreekstremister i Noreg vil bli radikalisert av akselerasjonist tankegods», skriv dei. I høgreekstreme nettmiljø av denne typen er det ikkje uvanleg at terroristar vert hylla som heltar, eller til og med sett på som «helgenar», det same ordet nytta av eit brukarnamn knytt til den tiltalte svensken i eit av skjermbileta gjeve att over.
Ein av «helgenane»? Massedrapsmannen Anders Behring Breivik.
Som frilansjournalisten Lasse Josephsen skriv i Aftenposten:
Høyreekstrem akselerasjonisme ble formet og skapt på det nå nedlagte fascistforumet Iron March. Dette forumet skulle bli arnested for noen av de mest beryktede høyreekstreme terrororganisasjonene som har kommet de siste tiåret. Deriblant amerikanske Atomwaffen Division og britiske National Action.
På Iron March viste mange tidlig en intens aktelse overfor Anders Behring Breivik og hans gjerninger.
Det er også på Iron March vi finner de første norske båndene til akselerasjonistiske grupperinger. Atomwaffen-grunnlegger Brandon Russell hadde for eksempel kontakt med et par norske nynazister der. Det var flere norske medlemmer av forumet.
Josephsen peiker også på den pågåande rettssaka i Sverige, og kjem med ei påminning som strengt teke burde vera unødvendig i Noreg: «Skoleskytinger kan til en viss grad kalles et amerikansk fenomen. Høyreekstrem terrorisme, derimot, er transnasjonal. Den kan like godt skje her som i USA.»
Denne teksten er ein mykje utvida og oppdatert utgåve av ein artikkel eg skreiv for Stavanger Aftenblad før rettssaka starta.
Les meir:
Lasse Josephsen skriv som nemnd om mellom anna denne saka i si nyaste spalte for Aftenposten. Det er ei spalte det også elles er verdt å følgja med på.
Mack Lamoureux i VICE har også skrive om saka, med utgangspunkt i førundersøkingsprotokollen.
Lokalavisa Falköpings Tidning har hatt den mest omfattande dekninga med livedekning av rettssaka, samt fleire lesverdige artiklar (krev abonnement).
Kva er dette?
“Oppdateringar om det ekstreme” er eit nyhetsbrev om ekstremisme og konspirasjonteoriar laga av Øyvind Strømmen. Nyhetsbrevet vert laga på fritida, og vil difor koma ut sporadisk. Det er gratis å abonnera, og alle abonnentar får tilgang på dei same nyhetsbreva. Dersom du har høve til og ynskjer å bidra med nokre kroner kan du velja eit betalt abonnement. Trykk på knappen under for å abonnera.
Har du tips eller forslag til ting det burde skrivast om, eller til artiklar, podcastar eller anna som fortener ein plass på lista over eksternt stoff? I så fall, ta gjerne kontakt. Det kan du gjera via kontaktskjemaet på oyvindstrommen.no.